Herrie in de wijngaard (Mt. 20,1-16)

 

 Een mooie parabel om te spelen en uit te beelden. Je hebt er wel een aantal acteurs voor nodig. De spanning zit in het einde. Je moet goed letten op het gelaat van de mannen, die vroeg zijn aangeworven en het laatst betaald worden. Ze wisten wel hoeveel ze zouden ontvangen, maar als ze de eigenaar aan zijn uitbetaling begon en ze merkten dat de mannen die minder lang hadden gewerkt, zelfs maar een uur en dat deze eveneens een denarie bekwamen, waren ze ontstemd. Zij dachten meer te mogen verwachten. Of ze vonden het alleszins verkeerd dat de eigenaar aan de later aangekomen evenveel betaalde als aan hen, die vroeg waren begonnen. Er was ontgoocheling op hun gelaat. Enkele durfden toch reageren. Patron, het is niet juist dat we allemaal evenveel krijgen. Wij hebben de ganse dag gewerkt en zij die maar een uur hebben gewerkt, krijgen evenveel.

Een basisinkomen

Het is duidelijk dat Jezus het geval geënsceneerd heeft. De eigenaar van de wijngaard kan dit maar één keer op deze wijze aanpakken. De dag nadien komt nog niemand zo vroeg. De volgende dag moet hij geen vijf keer de straat op, want zij zullen zich pas aan het einde aanmelden. De eigenaar gaat verder dan wat de wet voorschreef: « Beroof niemand en pers een ander niet af. Betaal een dagloner zijn loon nog op dezelfde dag uit » (Lev. 19,13). « Een dagloner, die het al moeilijk genoeg heeft, mag u niet uitbuiten, of het nu iemand van uw eigen volk betreft of een vreemdeling die in een van uw steden woont. U moet nog dezelfde dag, voor zonsondergang uitbetalen; want hij is arm en het gaat hem juist om dat loon. Anders zal hij de HEER zijn nood klagen en dan zal wat u hem hebt aangedaan als zonde woerden aangerekend » (Deut. 24,14-15).

De parabel is niet bedoeld om een les in de economie te geven en toch bevat deze een glimp van een profetische economie (Alexander Simoen. Profetische economie, Tertio 9 oktober 2019). Een denarie, deze romeinse munt, volstond als dagloon. Het wettelijk verplichte minimumdagloon in 2020 zou 76,32 per dag zijn. De eigenaar zorgt ervoor dat de laatste, die geen werk gevonden hadden, toch konden werken en een basisinkomen ontvangen. Er zouden onder u geen armen mogen bestaan. Mag de vreemde die hier aankomt genieten van sociale voorzieningen?

De hitte van de dag

Een jongen uit een groot gezin bekende dat hij het lastig had dat zijn ouders aan de jongste kinderen meer toelieten dan toen hij jong was. Mensen die de last van de last van de dag en de brandende hitte hebben gedragen kunnen zich verongelijkt voelen wanneer zij de mogelijkheden zien van de generatie die na hen komt. Ze vinden dat hun opvolgers faciliteiten krijgen die ze zelf niet hebben gehad. Al moeten we opletten met te vergelijken. Comparaison n’est pas raison.

Jezus vertelde de parabel om over het rijk der hemelen ter spreken, over zijn Vader die iedereen uitnodigt mee te werken in zijn wijngaard en die bereid is elkeen op te nemen. Deze uitnodiging blijft duren zolang de wereld zal bestaan. God roept mensen voor zijn wijngaard, wij mogen er allen gaan in werken. Al kan het werk daarin moeilijk zijn, dan is toch de charme van de wijngaard dat zijn eindproduct een wijn van vreugde is.

Gods logica

Zijn rijk staat open zowel voor de eersten als de laatsten. Jezus wijst daarmee op zijn eigen optreden en op het onthaal van zijn boodschap. Hij had zorg en aandacht voor mensen, die in de ogen van de goegemeente als buitenstanders werden beschouwd zoals tollenaars en mannen en vrouwen die een scheve schaats reden. Een van deze is Mattheus, de tollenaar over wie het evangelie van Mattheus vertelt dat deze door Jezus geroepen werd als apostel. Jezus zei toen van zichzelf dat hij gekomen was niet om rechtvaardigen te roepen maar zondaars (Mt 9,13).   Jezus is de Mensenzoon op zoek naar het verdwaalde schaap. Hij is meer verheugd over dat ene dat verdwaald was en teruggevonden dan over de negenennegentig die niet verdwaald waren (Mt. 18.13). Hij heeft aandacht voor mensen die kwaad hebben gedaan. Hij schrijft hen niet af, maar gaat ze opzoeken.

In de wijngaard van de Heer zouden geen tweederangsburgers mogen zijn. Het slot van de parabel is er misschien later aan toegevoegd. Het verduidelijkt wat Jezus bedoelde. “Zo zullen de laatsten de eersten en de eersten de laatsten, zijn” (Mt. 20,16 a). Een woord van Jezus, dat ook buiten de Bijbel als spreekwoord wordt gebruikt.

Baziel Maes had een verhaaltje over een koers in Afrika waar de laatste renner meer applaus kreeg dan de eerste, want hij was immers langer onderweg geweest en had meer moeite moeten doen om aan te komen.

Jezus provoceert

Met zijn parabel provoceert Jezus en dit doet hij regelmatig. Pater Hayen, Jezuïet, kenner van Thomas van Aquino, gaf in zijn retraites veel aandacht aan de parabel van de verloren zoon. Hij noemde dit de parabel van de omgekeerde wereld (la parabole du monde à l’envers). De parabel van de werkers van het elfde uur heeft er ook iets van weg. Hij provoceert, maar tenslotte mogen we ons verheugen wanneer elkeen het goed heeft en voldoende. Jezus toont met deze parabel aan dat God allen wil roepen om in zijn rijk te werken en ten tweede dat hij aan elkeen dezelfde beloning wil geven, het eeuwig leven (Paus Franciscus, Angelus, 24 sept. 2017).

En daar hadden wellicht een aantal mensen onder de Farizeeën het moeilijk mee. Zij waren voorstanders van het rigorisme. Zij hadden zichzelf zeer ingezet om de wet te onderhouden. Ze vinden dat Jezus hen die het laatste zijn gekomen nogal gemakkelijk maakt. Naderhand zijn het wellicht bekeerde Joden die het moeilijk hadden met de heidenen die opgenomen werden. Nu zijn wij het wellicht die ons storen wanneer de vreemdeling in de Europese Unie aanvaard wordt.

Paus Benedictus dacht aan de wijngaard wanneer hij in 2005 als bisschop van Rome aantrad. Hij was dankbaar dat hij in die wijngaard mocht werken, Wij allen zijn geroepen om in Gods wijngaard te werken. We delen de zorg van de Heer van de wijngaard dat elkeen mag delen in de vruchten van de wijngaard en zeker zijn deel krijgt om waardig te kunnen leven. De Heer kent zowel onze inzet als ons pogingen en onze mislukkingen. Wij zijn dankbaar om te kunnen en te mogen werken en beseffen heel goed dat alles genade is.